w Parowozowni Skierniewice - siedzibie PSMK

jeszcze w Skierniewicach, ale już przed wyjazdem do stolicy

w czasie Mazowieckich Dni Pary - 75-lecia PKP

Zanim o przedmiocie, najpierw podmiot. Wagon akumulatorowy typu Wittfelda, jedyny na świecie zachowany czynny pojazd tej konstrukcji, jest własnością Polskiego Stowarzyszenia Miłośników Kolei (PSMK). Jak Państwo zapewne zauważyli, na moich stronach nie preferuję umieszczania linków, jednak niezamieszczenie linku do strony PSMK należałoby potraktować jako najwyższej rangi katastrofę internetową. Zapraszam serdecznie do przejrzenia stron PSMK pod redakcją najsympatyczniejszego na świecie prezesa klubu miłośników kolei - Pawła Mierosławskiego.

www.psmk.org.pl

Poniższy opis jest kompilacją przygotowanej na Mazowieckie Dni Pary ulotką PSMK oraz rozmów z Pawłem Mierosławskim i Andrzejem Paszke.

W latach 1907 - 1914 Pruskie Królewskie Koleje Państwowe (KPEV(*)) zamówiły 178 akumulatorowych zespołów trakcyjnych konstrukcji inż. Wittfelda, do obsługi ruchu pasażerskiego na słabo obciążonych liniach drugorzędnych. Główną zaletą zespołów były niskie koszty eksploatacji - tanią energię elektryczną do ładowania akumulatorów pobierały w czasie postoju, przeważnie w porze nocnej. Zasięg pojazdów początkowo wynosił 70-100 kilometrów, a po zastosowaniu wydajniejszych baterii, zwiększył się do 180 km. Te zalety zadecydowały o rozpowszechnieniu zespołów na niektórych bocznych liniach KPEV, m.in. na Dolnym Śląsku i Pomorzu.

Na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego(**), w latach 1919 - 1921, Polskie Koleje Państwowe otrzymały 18 zespołów, a dalsze dwa przeznaczone zostały do obsługi kolei Wolnego Miasta Gdańska(***). W latach trzydziestych pojazdy poddawano kolejnym modernizacjom, w wyniku których ich zasięg stopniowo zwiększony został aż do 300 kilometrów. Pozwalało to na ich eksploatację również na liniach głównych - w rejonie Grudziądza, Bydgoszczy i Chojnic, a także na linii helskiej.

Po II wojnie światowej PKP eksploatowały na Pomorzu około 10 zespołów tego typu, które pełniły tam rolę dzisiejszych autobusów szynowych. Wycofanie "wittfeldów" z ruchu spowodowane zostało importem wagonów motorowych SN52 i SN60 z Węgierskiej Republiki Ludowej oraz znacznym stopniem zużycia zespołów i ich krótkimi okresami międzynaprawczymi. Wycofane zespoły zostały przeznaczone na cele gospodarcze.

Jeden z takich zespołów został staraniem PSMK przywrócony do pełnej sprawności w 1995 roku. Odnaleziony na Pomorzu zespół służył jako wagon gospodarczy i przedstawiał stan kompletnej ruiny. Zakupiony przez PSMK wagon w 1992 roku - po niemałych komplikacjach natury prawnej i pokonaniu barier stawianych przez... organizacje miłośników kolei - został przetransportowany do Skierniewic, gdzie oczekiwał na odbudowę. Było oczywiste, iż ambitne zadanie odbudowy pojazdu do stanu czynnego nie będzie mogło zostać zrealizowane nakładem własnym (i nie chodziło tu tylko o względy finansowe, ale i o możliwości techniczne). Intensywnie poszukiwano dla pojazdu sponsora odbudowy.

Nieoczekiwanie z inicjatywą odbudowy pojazdu wystąpiły ZNTK w Łapach, które w okresie powojennym dokonywały napraw tych zespołów. Postawiono jednak dosyć ciekawy warunek - wagon musiał wziąć udział w paradzie pojazdów z okazji 150-lecia otwarcia Drogi Żelaznej Warszawsko Wiedeńskiej(****), organizowanej w lecie 1995 roku w Warszawie. PSMK podjęło ryzyko (proszę sobie wyobrazić naturalny opór materii rodem z PKP) i warunek spełniono. Niezwykle cichy pojazd wzbudził wiele podziwu wśród osób wizytujących (obecny był tam Prezydent RP Lech Wałesa) i zyskał miano "najbardziej ekologicznego pojazdu kolei polskich".

Oznakowanie wagonu (Ma 090 802(*****)) pochodzi z końcowego okresu eksploatacji na PKP. Dosyć interesująca jest sprawa z numerem (802) - nie jest 100% pewne czy ten pojazd rzeczywiście był 802-ką. Wagon gospodarczy pozbawiony był tabliczek, tylko onumerowany jako 80902. Odlewy tabliczek znajdujących sie na pojeździe wykonano z posiadanych przez p. T. Suchorolskiego oryginalnych tabliczek z jednego z ostatnich wagonów Ma090.8 (******) i z bardzo wysokim prawdopodobieństwem były to tabliczki właśnie od tego konkretnego pojazdu. W każdym bądź razie zespół 090.802 został wyprodukowany w 1913 roku przez: Aktiengesellschaft fuer Fabrikation von Eisenbahn-material zu Goerlitz (konstrukcja mechaniczna), Bergmann-Elektricitaets-Werke Aktiengesellschaft Berlin (aparatura elektryczna) oraz Accumulatoren-Fabrik Aktiengesellschaft Berlin-Hagen i.W. (akumulatory). Eksploatowany był początkowo przez regionalną dyrekcję KPEV w Szczecinie pod oznaczeniem AT 543/544. W okresie międzywojennym pełnił służbę na kolejach niemieckich (DRG), głownie na linii Słupsk - Ustka. Po wojnie eksploatowany był na liniach w okolicy Kwidzyna i z tego okresu pochodzą napisy na pudle wagonu.

DANE TECHNICZNE zespołu Ma 090.802 (REKO):

• szerokość toru: 1435 mm
• układ osi: 2A'+A'2
• typ silników: LKa310
• moc silników: 2x62 kW
• napięcie robocze baterii: 560 V=
• prędkość maksymalna: 60 km/h
• zasięg (teoretyczny): ok. 200 km
• masa własna zespołu: 60 t
• ilość miejsc: 90
• największa szerokość: 3230 mm
• największa wysokość: 4110 mm
• długość zespołu ze zderzakami: 25650 mm

PRZYPISY:

*) Koeniglich Preussische Eisenbahn Verwaltung (Zarząd Pruskich Kolei Królewskich); po 1918 r. jako PStEV (Staatseisenbahnen), aż do powstania Deutsche Reisbahn.

**) Wersalski Traktat Pokojowy został podpisany 28 czerwca 1918 roku przez zwycięskie w I wojnie światwej państwa Ententy i pokonane Niemcy i wszedł w życie 10 stycznia 1920 r. Zobowiązywał Niemcy m.in. do reparacji wojennych.

***) Wolne Miasto Gdańsk stanowiło obszar miasta Gdańska i najbliższej okolicy i zostało utworzone na mocy Traktatu Wersalskiego w 1920 roku (istniało aż do wybuchu II wojny światowej). Na mocy ustaleń, Polsce przyznano uprawnienia m.in. prowadzenia komunikacji kolejowej na obszarze WMG.

****) Ta rocznica była niejako drugim 150-leciem kolei na ziemiach polskich, gdyż pierwsza - w 1992 r. - upamiętniała pierwszą linię kolejową (Wrocław - Oława) na obecnych terenach Polski, natomiast DŻWW często traktowana jest jako pierwsza linia kolejowa w Polsce. Jak widać, decyduje tutaj punkt widzenia.

*****) Oznaczenie "Ma" budzić może wiele kontrowersji, gdyż przed zmianą oznaczeń w 1960 roku (i jeszcze wcześniej w latach 50-tych), wagony motorowe zawierały w oznaczeniu również klasę, co sugerowałoby oznaczenie MBCa (wagon motorowy /M/, klasy 2 i 3 /BC/). Powyższe proszę potraktować jako moją własną uwagę - wedle krajowych autorytetów i dokumentacji fotograficznej, oznaczenia klasy nie było.

******) Przedział od 090.8 zarezerwowany był dla pojazdów akumulatorowych.

If you're not familiar with Polish, tell me if the text-contents of this page would be interesting for you. I try not to ignore a constructive feedback, so in case of your interest I'll prepare the English version of this stuff.

WSTECZ!